گلیم بافی از هنرهای اصیل ایرانی است که ریشه در فرهنگ و باورهای قومی داشته و وسیله ای برای شناسایی افکار و انتقال آداب و رسوم منطقه ها محسوب می گردد. از جمله مناطق فعال در این حوزه، شهر اردبیل می باشد که از سالیان دراز علاوه بر تولید گلیم، محل داد و ستد شاهسون های ترک تبار نیز بوده است که بافت های خود را در آنجا به فروش میرساندند. از این رو منطقه مذکور در گلیمبافی جایگاه ویژه ای داشته است. در گلیم های قدیمی اردبیل، شاهد رنگبندی بسیار تیره، طرحهای سنتی و اصیل و بافتههایی چاکدار بوده ایم. در قیاس این بافت ها با نمونه های امروزین آنچه که نظر را به خود جلب مینماید تفاوت های فاحشی است که در برخی پارامترهای ذکر شده به وجود آمده است. در نمونه های نوین بیشترین تغییر در رنگبندی مشهود است که رنگهای ملایم و روشن جایگزین رنگهای تیره گشته است. در درجه بعدی تغییر در شیوه بافت می باشد. در گذشته کثرت بافت های چاکدار نسبت به شیوه قایق بافت را شاهد بوده ایم ولی امروزه جای این دو تکنیک تعویض گردیده است. از لحاظ نوع طرح کمترین میزان تغییر را میتوان یافت که این تغییرات در روشهای ترکیب بندی آن ها صورت پذیرفته است. پژوهش حاضر که به صورت کیفی انجام یافته با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و با رویکرد تطبیقی نمونه های کهن و نوین را مورد مطالعه قرار داده است که نتیجه آن مشخص کننده نوع تحوالت می باشد. هرچند که تغییرات مذکور در جهت نزدیکی به اهداف مشتریان و علی الخصوص مشتریان خارجی و در نتیجه کسب درآمد بیشتر از جانب تولیدکنندگان بوده است اما کیفیت بافت های جدید در نظر گرفته نشده و علاوه بر از دست دادن حالت سنتی قدیمی، کیفیت بافته ها نیز بسیار کاهش یافته است.

انواع تکنیکهای بافت گلیم

همان طور که می دانید در زیرگروه گلیم های ساده و مرکب، انواع تکنیک های بافت مشهود است. بنابراین از میان روش های ذکر شده در تولید بافته ها به بررسی تکنیک های موجود در شهر مذکور پرداخته می شود که در جدول شماره 1 به آن ها اشاره گردیده است.

بافت چاکدار

مرسوم ترین شیوه بافت گلیم است. تکنیک چاکدار، درواقع کنار هم قرار گرفتن رنگ های متفاوت و همجوار است که برای به وجود آوردن اشکال هندسی به این شیوه بافته شده اند. در حقیقت این شیوه بافت به دلیل تکنیک آن، مخصوص خلق کردن شکل های هندسی و پله واراست.

بافت مرکبی (سوزنی)

گلیم های مرکب هستند که علاوه بر تار و پود، پشم های رنگی در حین بافت به صورت افقی، عمودی و اریب به هر طرف آزادانه حرکت می کنند و نقش را می سازند. روش دیگری نیز جهت بافت سوزنی وجود دارد که در آن نقش ها به وسیله سوزن و نخ پس از اتمام بافت گلیم برروی آن ایجاد می شوند.

بافت مرکب (قایق)

کی دیگر از بافتهای مرکب “قایق” نام دارد که در بافت ورنی از آن شیوه استفاده می شود. ورنی یا همان پیچ باف-های شاهسون دارای شهرتی جهانی هستند و با سوماک منسوب به شهر شاماخی آذربایجان نزدیکی دارند. ورنی را میتوان نوعی گلیم یک رو یا گلیم فرش نمای بدون پرز دانست که به سبک پود پیچی یعنی گذراندن پود اصلی از تار و پیچش نخ خامه به دور نخ های تار شکل گرفته و نقش می پذیرد و پس از هر ردیف بافت یک پود نازک پنبه های از بین تارها عبور داده می شود.

بافت تاررو

فرق تکنیکی بافت جاجیم با گلیمهای ساده در این است که جاجیم که بافتهای تارروست، تارها در آن به صورت رشته های پشمی رنگی متفاوت با پهنای رنگی مساوی در کنار هم قرار می گیرد و سپس پود یکرنگ به صورت یک درمیان از لابه لای تارها عبور داده می شود، در صورتی که در بافت گلیم ساده پود رنگی از میان تارهای یکرنگ عبور میکند.

جمع بندی

در واقغ گلیم نوعى فرشینه است که با بافتى ساده که با پشم و پنبه و در مواردى با پشم و موى بز بافته می شود. نخ هاى تاروپود یک در میان از زیر و روى یکدیگر میگذرند. مانند بافت سادهٔ یک سبد. گلیم بافی به عنوان یکی از صنایع دستی پرکاربرد در مناطق عشایرى و روستایى ایران رواج دارد.که امروزه در شهرها نیز به عنوان یک هنر و شغل محسوب می شود. وسیلهٔ بافت گلیم مانند قالى براساس دارهاى افقى یا عمودى است. این فرشینه به دلیل ارزان بودن مصرف عمومى دارد. گلیم ایرانى برحسب مناطق گوناگونى که آن را میبافند، داراى شیوه هاى بافت و نقوش متنوع است.

به امید آن که مقاله آموزشی گلیم بافی برای شما در جهت ورود به بازار کار هنر و صنایع دستی  مفید واقع گردد.